In 2001 publiceerde Harry Mulisch de roman Siegfried. Het zou de laatste toevoeging aan zijn rijke oeuvre. Is het daarmee ook een boek dat je moet lezen?
Waarom een review over Siegfried?
Siegfried is de kroon op het werk over de oorlog van Harry Mulisch. Niemand anders dan Hitler speelde een rol in zijn leven. Als Hitler er niet was geweest had Mulisch’ leven er heel anders uitgezien. Er zou hard gezegd ook een grote inspiratiebron ontbreken. Dit gegeven is voor mij een van de voornaamste redenen om een review te schrijven over Siegfried. Daarbij wilde ik ook graag weten hoe de oorlog weer terugkwam in dit boek. Ik leerde meteen dat een oorlog een onderwerp is waarover mensen blijven schrijven. Tel daarbij de fantasie van Mulisch bij op en je hebt een fascinerende roman te pakken.
Mulisch in Berlijn
Mulisch zou Mulisch niet zijn geweest als hij voor het boek niet wat werk zou verrichten om de naamsbekendheid te vergroten. Daarom reisde hij af met een cameraploeg naar Berlijn om daar te spreken over zijn nieuwste boek en te vertellen over de sporen van de oorlog in Berlijn. Later volgt er een interview in het hotel en is er ruimte voor andere onderwerpen. Bekijk zijn bezoek aan Berlijn hieronder.
Waar gaat Siegfried over?
Siegfried gaat over het leven van Rudolf Herter, die een schrijver op leeftijd is en succesvol is. Na het uitkomen van zijn succesvolle roman de ontdekking van de liefde, (Mulisch vond overduidelijk inspiratie in eerder werk) reist hij naar Oostenrijk om te praten over zijn succesnummer.
Tijdens het event komt een ouder echtpaar naar Herter toe met de vraag of ze eens met hem mogen praten. De schrijver stemt hierin toe, waarop hij hen bezoekt. Vervolgens komt de oorlog snel aanbod. Iedereen had immers de oorlog immers meegemaakt. Maar al snel komt ter sprake dat de twee mensen een geheim zich meedragen. Ze behoorden namelijk tot de hofhouding van Hitler en wisten dat de Führer een zoon had. Deze betekenis veranderd het gesprek, waar de nodige emoties bijzitten.
De schrijver vraagt door en komt erachter dat de zoon van Hitler een vreselijk lot heeft gekend. Meer verklap ik niet.
Wat is het thema in Siegfried?
Het thema in Siegfried is de rol van Hitler. Het is geen psychologisch verslag, maar de gedachtegangen over de oorlog blijven erin staan. Ik vind bijzonder om dit te zien, omdat ik op een andere manier kijk naar Hitler. Mulisch is op dat gebied ook een leraar.
Hoeveel bladzijdes heeft Siegfried?
Siegfried telt 202 bladzijdes. Geen dikke roman dus. Het is wel een roman die je makkelijk uitleest en erin blijft lezen.
Mulisch als alterego
Veel mensen verwijten Mulisch dat de hoofdpersoon zijn alterego is, en dat is begrijpelijk. Mulisch leefde toen hij bezig was aan deze roman min of meer hetzelfde leven als Rudolf Herter: succesvol, geliefd en zeer gerespecteerd. We weten echter niet of dit waar was. Iedere schrijver haalt inspiratie uit zijn omgeving. Bovendien mag een schrijver als Mulisch zelf bepalen hoe hij een roman invult. Daar hoeft geen expert aan te pas komen.
Ik vind het ook een grappige gedachte: Mulisch was destijds al wat ouder en liep er zeker niet voor weg om eigen delen toe te voegen aan het verhaal. Zoals dat een uitspraak van zijn zoon Menzo wordt geciteerd.
Het zorgde in ieder geval voor de nodige aandacht voorafgaande de publicatie.
Uniek idee
Waar Mulisch wel knap in geslaagd, is om een boek te schrijven over Hitler zonder de zoveelste invalshoek te gebruiken. Je zou immers prima een verhaal kunnen schrijven over de successen, opkomst of ondergang van Hitler. Die verhalen kennen we al. Gelukkig sneed Mulisch een ander thema aan.
Is het een realistisch verhaal?
Realistisch gezien zou je je kunnen voorstellen dat Hitler vader zou zijn geweest. Hij was tenslotte getrouwd. Minder realistisch is het beeld dat deze schrijver je voorhoudt.
Het is dus niet een verhaal waarbij je denkt: het is mooi, maar het komt totaal niet geloofwaardig over.
Het verhaal verbaast je meerdere keren, omdat je niet kan geloven wat er gebeurd. Maar: gelukkig is het een roman. De waarheid is dat er nooit een Siegfried is geweest. Een goede roman laat je nadenken over dingen. Dat doet deze roman ook, want je denkt steeds: wat als Hitler wel een zoon had gehad?
Goed gedaan, Harry. 😉
Het dagboek van Eva Braun als nadeel
Aan het einde van het boek lees je het dagboek van Eva Braun. Dit dagboek is voor mij een van de nadelen van het boek omdat het lastig leest. Ik snap eerlijk gezegd ook niet de aanvulling van het dagboek op het boek zelf.
Siegfried review: mijn advies aan jou
Mijn advies aan jou is om Siegfried te lezen, aangezien het een spannende roman is met een unieke verhaallijn over de zoon van de beroemdste dictator uit de wereldgeschiedenis. Deze zoon stapt opeens het leven in van een gevierde schrijver, die daarna als een filosoof gaat denken.
Siegfried is ook een typisch boek van Harry Mulisch, want de verhaallijn en schrijfstijl zijn erg uniek.
Dit maakt het soms wel wat moeilijk.
3 redenen om Siegfried te lezen
Een spannend verhaal
Wie wil nou niet een verhaal lezen over de zoon van Adolf Hitler? De film er is wieder da was zo populair omdat het over Hitler ging. Neem daarbij het feit dat het een verhaal met spanning is. Mulisch schreef uiteraard literair werk, maar het leest natuurlijk prettig als er ook spanning inzit.
Daarbij is het ook een fantasievoorstelling die iedereen weleens heeft gemaakt: wat voor kinderen zou Adolf Hitler hebben gehad. Siegfried is een aanzet op het antwoord op deze vraag.
Dit is niet de insteek uiteraard. Aan de andere kant moeten we wel een boek lezen dat ons aanspreekt. Daarvoor hebben we een reden.
Omdat het een diep verhaal is
Mulisch kon als geen ander een verhaal vertellen op een manier dat je het nog snapt en door wilt lezen. Tijdens het lezen van Siegfried dacht ik steeds: wat gaat dit diep, hoe bestaat het. Dat is voor mij de motivatie om een boek te lezen. Ik houd niet van een oppervlakkig verhaal. Diepgang vind je overal in dit verhaal, want Mulisch verbindt bijvoorbeeld Nietzsche aan Hitler. Wil je een verhaal dat verschillende lagen kent? Pak dan Siegfried erbij.
Waarom is het een diep verhaal?
Omdat de hoofdpersoon een verhaal hoort wat hij niet kan geloven en vervolgens meteen aan het werk gaat. Al zijn raderen springen aan en de verbanden worden gelegd. Het is dus geen verhaal waarbij je duidelijk een overzicht hebt.
Omdat Siegfried het laatste boek van Mulisch is
Als je eenmaal iets hebt gelezen van Harry Mulisch, wil je meer lezen. Voor de echte Mulisch fans: Siegfried is het slotstuk van zijn werk. We weten uiteraard niet of het een bedoeld einde was. Maar als je het werk van de schrijver kent, zie je herkenbare punten, zoals de huishoudster Frieda Falk, die Mulisch grotendeels heeft opgevoed. Bonusreden: de prachtige zinnen, zoals deze:
Alles zal vergeten worden en ten slotte verdwijnen en dan nooit gebeurd zijn. En het is deze gedachte, die hem plotseling de verdorven kracht geef om te doen wat hem te doen staat.
3 redenen om Siegfried niet te lezen
Weer een boek over de oorlog
Ik ben eigenlijk de laatste die zegt dat een roman over de oorlog er een te veel is. Ondanks dat Mulisch vaak koos voor originele onderwerpen vind ik dit thema te voorhand liggend.
Als je bijvoorbeeld de aanslag hebt gelezen, weet je veel over de oorlog en heb je er een boeiende roman over gelezen. Siegfried is daarmee een beetje een herhaling van zetten, aangezien de oorlog weer het hoofdonderwerp is. En ja, het is een verhaal in ander perspectief. Ik had het toch wat leuker gevonden als de hoofdpersoon een andere ontdekking had gedaan.
Dit is geen kritiek op Mulisch, maar een aanvulling voor jou. Als je liever over een ander onderwerp leest, kun je beter twee vrouwen of de ontdekking van de hemel lezen namelijk.
Het is een moeilijk verhaal
Typisch Mulisch: hij koos er nooit voor om een verhaal makkelijk te brengen. Dit zien we ook terug in Siegfried als de hoofdpersoon op bed in een dictafoon zijn notities maakt. De gedachtes zijn vanaf dat moment lastig te volgen. Ik moest sommige zinnen een paar keer opnieuw lezen en kreeg ook niet altijd helder wat Mulisch precies bedoelde.
Het verhaal had langer gemogen
Ik had tijdens het lezen van Siegfried nog zoveel vragen in m’n hoofd. Bijvoorbeeld over de herkomst van het boel de ontdekking van de liefde. Dit zijn helaas vragen voor de eeuwigheid. We kunnen ook niet meer aan Harry Mulisch vragen waarom hij een definitief punt zette bij de laatste bladzijde.
Misschien is korter ook beter. Niettemin heb ik erg genoten van de ontdekking van de hemel, een roman die erg lang is, maar niet te lang. Ik leerde door de lengte de hoofdpersonen nog beter kennen. Dat is belangrijk om in een verhaal te kunnen opgaan.